Matanićev "Zvizdan": Ljubav pobjeđuje mržnju

Otkriće Matanićeva filma sjajna je Tihana Lazović koja se doima poput tipične heroine iz ranije faze Brune Dumonta ili Jacquesa Doillona. Partner joj je ništa lošiji Goran Marković

Vremenske prilike i neprilike igraju važnu ulogu u opusu Dalibora Matanića. Čak je i jedan od svojih kratkiša nazvao »Suša«, iako se on ne promatra isključivo u meteorološkom diskursu. U jednoj od priča »Kina Lika«, suša se može opipati, kao da smo se zatekli u nekom postapokaliptičnom krajoliku u kojem njegovi junaci priželjkuju kišu. A njihov antipod je zimski Zagreb iz »Majke asfalta« prekriven snijegom. Zato nije ni čudo da se njegov najnoviji komad zove »Zvizdan«, iako bi se mogao nazvati i »Voda« jer je ona jedna od poveznica njegove tri priče (ronjenje u slow motionu a la Vigo).    

Tri Matanićeve priče

Da bi ironija bila veća, njegova glavna canneska projekcija na kojoj je bila nazočna kompletna filmska ekipa, zakazana je za 11 sati ujutro, dakle, baš u zvizdan, iako Cannes ne poznaje »neatraktivne« termine, izvlačeći iz ormara toalete i smokinge usred (zviz)dana pa je dvorana bila krcata.

  Otkriće Matanićeva filma sjajna je Tihana Lazović koja se doima poput tipične heroine iz ranije faze Brune Dumonta ili Jacquesa Doillona. Partner joj je ništa lošiji Goran Marković. U svakoj od tri priče autorova filma ambijentiranog u dalmatinskom zaleđu, koje su povezane motivima etničke mržnje, tradicije, konfuzije i straha, oni glume različite likove/parove, iako nam se čini kao da promatramo isti odnos u tri različita perioda/godine (1991, 2001, 2013). Sjajna kamera Marka Brdara igra na (senzualne) krupne planove.

Originalnu glazbu potpisuju braća Sinkauz. A najimpresivniji trenuci filma kriju se u erotskoj interakciji junaka druge priče u kojoj mladi Hrvat popravlja uništenu srpsku kuću, dok ga iz prikrajka promatra vlasničina frustrirana kći, koja je u ratu izgubila brata. U onoj trećoj, »zvizdan« zamjenjuje »sunshine« (party) koji junaku pruža šansu da se nakon dužeg vremena suoči s roditeljima ali i s bivšom curom koja mu je rodila sina, kad ljubav napokon pobjeđuje mržnju. No iako se ratne traume provlače kroz sve tri štorije, Matanić im ne pristupa agresivno i stereotipno, već smireno, čak i kad jedna svađa završi snažnim udarcem, kad smo na trenutak zamislili Ms Lazović u ulozi akcijske heroine.    

Na Balkanu

Uz Matanićev komad prikazana su još dva filma koji se bilo tematski ili autorski odnose na prostor bivše Jugoslavije, iako debi srpskog sineaste Pavla Vučkovića (»Panama«) nije ni po čemu zaslužio uvrštenje u canneski program. Jer, već sam pogled na jedno dupe utegnuto u mikro šorc koje se trese u techno ritmu, dovoljan je da shvatimo kako je ovdje riječ o još jednoj reciklaži »Klipa«, u kojoj je svaka druga riječ »skuliraj«, dok njegovi teen junaci vode evidenciju svojih »startova, navatavanja, pusenja i jebanja«, sanjajući kako će jednog dana otkinuti svoj komad sreće u developerskom raju Dubaja na Savi. No priča ubrzo skreće na teren cyber trilera.  

 Ponešto bolji dojam ostavio je »A Perfect Day« u režiji Španjolca Fernanda Leona de Aranoe, prikazan u sklopu »Quinzainea«, čiji je autor uz razvikanije glumce poput Tima Robbinsa, Benicia del Tora i Olge Kurylenko, angažirao bosanskog glumca Feđu Štukana te Antonija Franića i Gorana Navojeca u cameo ulogama. Njegova priča koja na trenutke priziva duhove »Ničije zemlje«, ambijentirana je »negdje na Balkanu 1995«, u regiji »poznatoj po jogurtu i humoru«, kako to kaže njegov junak, prateći zgode i nezgode pripadnika imaginarne humanitarne organizacije »Aid Across Borders«, koji nailaze na brojne peripetije dok pokušavaju pronaći uže kako bi njime izvukli muškarca čije je mrtvo tijelo pronađeno u bunaru. Pritom autor pažljivo dozira ironiju i tragediju.

  U konkurenciji je prikazan i najnoviji komad canneskog miljenika Nannija Morettija »Mia madre«, emotivna priča o redateljici koja snima filmove o klasnim sukobima, tvornicama koje se zatvaraju i izgubljenim radnim mjestima. »Svi misle da sam u stanju shvatiti ono što se dešava oko mene i da mogu interpretirati stvarnost, ali ja više ništa ne razumijem«, kaže ona sama sebi. Bilo bi zanimljivo vidjeti što bi na to rekao genij talijanskog političkog filma Francesco Rosi čija je sjajna retrospektiva ovih dana išla u riječkom Art-kinu.

Jer, Moretti više nije u stanju postavljati pitanja, a kamoli davati odgovore, smatrajući da je film izgubio svaki smisao »promatranja svijeta«. Zato je Morettijeva priča o težini gubitka bliske osobe i boli koja će nadjačati srce bliska »Sinovoj sobi«. Morettijevo filmsko platno krvari i više ne postoje nikakve šanse za bijeg iz autorova zatvorenog svijeta, dok je ono što je ostalo od filma kao umjetnosti svedeno na čisti eskapistički san, što pokazuje i scena u kojoj publika stoji u redu pred kinom u kojem se prikazuje »Nebo nad Berlinom«.     

Među fotografijama autora koji se natječu za Zlatnu palmu, izloženim u redizajniranom futuristički bijelom atriju Grand Thetrea Lumiere, najluđa je ona na kojoj Van Santov portlandski susjed Todd Haynes pozira okružen dječjim lutkama, što je očita aluzija na njegovu ranu autorsku fascinaciju Barbikama, ali i njegov tretman glumica. Sjetimo se Julianne Moore iz »Daleko od raja« u kojem je ona više tapecirana nego kostimirana. Slični imidž glamurozne lutke ima i neponovljiva Cate Blanchett u autorovu najnovijem filmu »Carol«, adaptaciji romana »Price of Salt« Patricie Highsmith. U tom prokleto savršenom komadu koji priziva najbolje dane Davida Leana (direktor fotografije je maestralni Ed Lachman), ona portretira frustriranu dobrostojeću suprugu iz New Yorka na početku pedesetih, koja se upušta u lezbijsku vezu s curom zaposlenom u prodavaonici igračaka (glumi je Rooney Mara s imidžom Audrey Hepburn), gdje je ona došla kupiti lutku za kćer. Nakon »Mildred Pierce« autor dakle nastavlja rovariti po imaginariju holivudske melodrame iz njena zlatnog doba. No za razliku od »Adelina života« koji je prilično naljutio canneske lezbijke, Haynesovu »Carol« dočekale su euforično.

Samoubojstvo u čistilištu

Smrt i umiranje kao festivalska konstanta prisutni su i u mallickovski intoniranom komadu Gusa Van Santa »Sea of Trees« u kojem Matthew McConaughey nakon ženine smrti odlazi u Japan da bi u šumi na podnožju planine Fuji koja simbolizira čistilište, izvršio samoubojstvo. Tamo će ugledati Kena Watanabea koji je krenuo u istu misiju, nakon što su ga prebacili na lošije radno mjesto, pa više nije bio u stanju uzdržavati obitelj.

 Tada počinje njihova potraga za »stazom«, isprekidana brojnim flešbekovima u kojima postepeno otkrivamo razloge koji su junaka natjerali da se oprosti od života. No, Van Santova pustinja iz »Gerryja« i autorova šuma u »Moru stabala« krajnji su mizanscenski antipodi. Dok je prva svedena na autorski eksperiment, potonja srlja u melodramatski kič, pa je kritika naprosto sasjekla Van Santov komad.

Matanićev “Zvizdan”: Ljubav pobjeđuje mržnju

Tri Matanićeve priče

Na Balkanu

Samoubojstvo u čistilištu