Na današnji dan, prije 130. godina – 28. prosinca 1895. – braća Lumière održala su prvu javnu kinematografsku predstavu u povijesti. Dogodilo se to u dvorani Salon Indien du Grand Café na pariškom Boulevardu des Capucines.

Prikazano je ukupno 10 kratkih filmova, među kojima i prvi film braće Lumière »Izlazak iz tvornice Lumière u Lyonu«, koji su snimili ranije te godine i koji traje samo 46 sekundi.

Postoje tri različite verzije tog filma, s time da je prva ona u kojoj jedan konj vuče kočiju na kraju filma, druga u kojoj je vuku dva konja i treća bez konja. Taj prvi njihov film sniman je sa 16 kadrova u sekundi, dakle, imao je oko 736 kadrova, što ga je činilo dugačkim oko 17 metara.

Spomenuti datum prihvaća se i kao dan kad je »rođena« nova umjetnost. Projekcija je ostavila snažan dojam na publiku. Prisustvovalo joj je 120 gledalaca, a ulaznica je koštala 1 franak.

Pokretne, žive fotografije koje se sustavno kreću i u gledateljima pobuđuju iluziju nazočnosti posve prepoznatljive stvarnosti, bile su popraćene i krikovima straha kad se iz dubine platna pojavila lokomotiva i »ustremila« izravno na gledatelje (»Dolazak vlaka na stanicu La Ciotat« – prema nekim izvorima, taj film na prvoj projekciji nije prikazan).

Velik uspjeh toga prvog programa razbuktao je znatiželju publike; nekoliko dana kasnije »rep« za ulaznice bio je dug 300 metara, a projekcije su trajale od 10 sati do 1 iza ponoći.

Dužina prikazanih filmova nije prelazila 1 minutu, a određivala ju je kazeta u koju je moglo stati 17 metara vrpce. Poslije dvorane u Grand Caféu program je prikazivan u dvorani u Saint-Denisu – u prvoj program je pratio pijanist, a u drugoj kvartet saksofonista.

Prvog dana prikazivanja prihod je bio 33 franka, a tri tjedna potom već 2.500. Zanimljivo je da su braća Lumière smatrala kako kinematograf nema budućnosti, pa su ubrzo napustila to područje i okrenula se pronalaženju postupka izrade fotografije u boji.

Iako je više pionira kinematografije, a među njima i braća Lumière, ranije pronašlo filmsku vrpcu, kameru i postupak snimanja, ipak se datumom početka kinematografije smatra 28. prosinca 1895., kad je održana prva javna filmska predstava za publiku s kupljenim ulaznicama.

Dakle, povijest kinematografije ne počinje s prvim snimljenim filmom, već prvom filmskom predstavom, jer, kako navodi Filmska enciklopedija, tek »prikazan film postaje živa kinematografija«.

Braća Lumière, francuski industrijalci i pioniri kinematografije, pronalazači su kinematografa, izuma koji je 1895. omogućio pojavu kinematografskog načina prikazivanja filma, a time i filmske industrije i umjetnosti.

Zasluge za to epohalno otkriće, uspoređivano s pronalaskom tiskarske tehnike, više pripadaju mlađem bratu Louisu, dok je Auguste pomogao pri patentiranju i lansiranju pronalaska.

Za usmjerenje ove dvojice pronalazača bilo je značajno što se njihov otac Antoine bavio fotografijom. Osobito je važno preseljenje obitelji u Lyon, gdje se otac udružuje s fotografom Fataloom i postiže velike poslovne uspjehe.

Dok otac izrađuje portrete značajnih osoba tog doba, sinovi studiraju: Auguste diplomira kemiju, a Louis fiziku. Zahvaljujući očevu laboratoriju, Louis već sa 16 godina eksperimentira i postiže prve zapaženije rezultate na području usavršavanja fotografskog razvijanja.

Godine 1894. otac je u Parizu prisustvovao demonstraciji Edisonova kinetoscopea, zainteresirao se za atraktivnu novotariju i sinovima dao poticaja da i sami porade na usavršavanju pronalaska.

Louis je uspio postaviti tehničke osnove kinematografa – sprave koja je bila u mogućnosti da na 35 milimetarskoj vrpci registrira pokret koji potom na platnu i reproducira.

Prvi film braće Lumière zvao se »Izlazak radnika iz tvornice«, koji je prvi put prikazan, u svrhu demonstracije izuma, 22. ožujka 1895. na konferenciji o unapređenju fotografske industrije u Francuskoj.

Zahvaljujući postojanju kinematografa bilo je moguće snimanje, razvijanje filma, izvlačenje, fiksiranje, pranje, sušenje i projekcija iste večeri. Za nekoliko mjeseci Lumièreovi su dobili stotinjak narudžbi iz cijelog svijeta.

Prvotnom uspjehu kinematografa pripomogle su i neke druge vrline samog pronalazača: Louis Lumière bio je jedan od najboljih fotografa svog doba, pokazujući izrazit smisao za kompoziciju.

Te sklonosti i iskustva bitno su utjecala i na visoku kvalitetu njegova prvog filmskog programa. U osobi Louisa Lumièrea došlo je do sretnog spoja industrijalca i pronalazača sa sineastom.

Prizore iz života snimao je fiksiranom statičnom kamerom, kao da radi fotografskim aparatom, a vrlo je često radio nekom vrstom metode skrivene kamere, kloneći se glumaca, dekora, kostima i šminke.

Povjesničar filma Georges Sadoul svrstava »Izlazak radnika iz tvornice« u reklamne filmove. Većina tih filmova snimana je ili u lionskoj tvornici ili na očevu imanju u La Ciotatu i predstavlja svojevrsne sociološke dokumente vremena.

Od tridesetak filmova snimljenih u razdoblju od 1895. do 1897. godine i prikazanih pariškoj publici, izdvajaju se i »Barka napušta luku«, sniman u polusvjetlu, nudeći dojmljivu reljefnost morskih valova, te »Zajutrak djeteta« koji prikazuje pastoralnu obiteljsku scenu (brat Auguste, supruga i dijete).

Od naročite je važnosti film »Dolazak vlaka na stanicu La Ciotat« – prizor je snimljen statičnom kamerom, ali do promjene planova dolazi zbog kretanja predmeta i ljudi u kadru, koji prilaze kameri ili se od nje udaljuju.

Glasovit je i »Poliveni poljevač«: na gumenu cijev staje dječak i zaustavlja protok vode, poljevač začuđeno gleda u štrcaljku, dječak diže nogu, mlaz vode pogađa poljevačevo lice. Ovaj jednostavni geg navijestio je bogatu i slavnu tradiciju žanra filmske burleske.

Snimajući »Iskrcavanje sudionika kongresa«, navodi Filmska enciklopedija, Louis je postavio temelje i film novostima. Često su spominjani i analizirani i njegovi filmovi »Kovači«, »Rušenje zida«, »Posuda s crvenim ribicama«, »Kupanje u moru« i »Otkrivanje spomenika«.

Snimao ih je isključivo prema svojim zamislima, a u njima su nastupali njegovi rođaci, prijatelji i namještenici. Kako bi popularizirao svoj izum, Louis Lumière je organizirao tečaj za snimatelje; ubrzo su se obučeni snimatelji razišli po svim kontinentima, snimajući prizore o kojima je široka publika ranije mogla samo slušati.

Pred očima Parižana redali su se svakovrsni egzotični prizori, kao i scene iz života znamenitih vladara tog doba. Neki od tih snimatelja, G. Promio, M. Sestier, F. Mesguich ili F. Doublier, zaslužni su za razne snimateljsko-redateljske postupke koji će obilježiti buduću umjetnost.

Od osobite je važnosti Promioovo otkriće vožnje kamere. Također, odvijanjem vrpce unazad u filmu »Rušenje zida« (1896.), jedan srušeni zid se vratio u svoj prvobitni izgled.

Ovim postupkom otpočinje važno razdoblje trikova na filmu. Lumièreovi snimatelji zaslužni su i za produbljivanje i osmišljavanje načela montaže, jednog od osnovnih elemenata filmskog postupka.

»Potreba za takvom vrstom dokumentarizma potrajala je oko godinu i pol dana, da bi publiku ubrzo zagolicalo jedno drugo moćno usmjerenje kinematografskog medija – fikcionalizam, priča, apstrakcija.

Pokušaj Louisa Lumièrea da se uklopi u taj trend (npr. ‘Život i muka Isusa Krista’, 1897.) nije bio uspješan pa nije uspio izdržati konkurenciju G. Mélièsa i kompanija Pathé i Gaumont.

To područje prepustili su braća Lumière drugima, a Louis je nastavio s istraživanjima na području reljefnog platna (pripremama za velesajam u Parizu 1900.), boje i širokog platna.

Godine 1919. Louis je izabran za člana Académie Francaise, a 1946. je Francuskoj kinoteci povjerio oko 1.800 svojih filmova«, nalazimo na mrežnom izdanju Filmske enciklopedije Leksikografskog zavoda »Miroslav Krleža«.