Uprizorenje sjajne Frljićeve predstave »Hrvatsko glumište« ekspresno je reagiralo na perverzne mijene u našoj političkoj kloaki. Tako se mijenjao i njen preludij. Tako se u jednoj verziji predstave, zastor s Kristovom posljednjom večerom diže uz snimku Karamarkova govora u noći predsjedničkih izbora od kojeg se ledi krv u žilama, otkrivajući glumce odjevene u ustaške uniforme s anđeoskim krilima. A Karamarka ubrzo zamjenjuje Poglavnik.

   Kao što Frljić pokušava upozoriti na bujanje klerofašizma u nas, tako i Pawlikovski u »Idi« koketira s dilemom »možeš li biti dobar kršćanin a da ne budeš Poljski katolik«. Otud i recentna poplava autora koji stavljaju religiju pod povećalo, od Brune Dumonta (Hadewijch) i Urlicha Seidla (Raj: Vjera), do Jessice Hausner (Lourdes) i Dietricha Bruggemanna (Križni put).

   Tako praktički ne prođe nijedno recentno izdanje Berlinalea, a da mu se ne dogodi barem jedan film koji ne propituje fundamentalizme i pervertiranu psihu katolicizma. Lani je to bio već spomenuti »Križni put«. A ove godine je za šok tretman bio zadužen sumanuti Pablo Larrain koji je svoj najnoviji film »El Club« ambijentirao u izoliranoj kući na čileanskoj obali u koju su crkvene vlasti prognale grupu ostarjelih svećenika optuženih za pedofiliju, gdje provode dane u »pokori«, praćeni budnim okom sestre Monice. Njihovu tišinu poremet će tirade lokalnog ribara, inače žrtve pedofilske pohote, koji im pod prozorom detaljno i eksplicitno opisuje užase koji su mu se dogodili. No Larrainov film ujedno demontira mehanizme Moći, pravila i tehnike kontrole, kao i strategije obrane. Njegov je pogled dominantno foucaultovski. On transformira kuću u zatvor, zatvor u psihijatrijsku kliniku, a kliniku u sklonište.

Pozitivni lik

U Larraina, Moć postaje čista supstanca, gotovo na razini metafizičkog entiteta, koji se kreće ka samospasenju. Tada Foucaulta zamjenjuje Hobbes. Zato u tom klubu prognanih kleropedofila nema sretnih završetaka. Kao što ni dolazak psihoterapeuta koji im pokušava olakšati patnje ne donosi nikakvu slobodu već se sve svodi na čistu iluziju. Čak i kad za utjehu dobivaju novog gosta s kojim bi trebali utažiti skrivenu pohotu. Tada se Larrainov komad opasno približava hladnim geometrijama očaja iz Pasolinijeva »Saloa«. A parabola postaje krajnje ambivalentna jer se Larrainove kreature moraju suočiti s vlastitim strahovima i potrebama, fizičkim i moralnim manama. »Što može donijeti pas ovoj kući?«, pita se otac Garcia, referirajući se na hrta kojeg dresiraju za utrke. »Ljubav«, odgovori mu otac Vidal. U toj krajnje jednostavnoj riječi u isti mah kriju se bolest i čistoća. Ljubav. Iako ona očito nije dovoljna za ulazak u raj.

   Posve drukčiju viziju vjere nudi izvrsni francuski sineast alžirskih korijena Rabah Ameur-Zaimeche u najnovijem komadu »Histoire de Judas« (Priča o Judi) koji pokazuje kako bi doista trebao izgledati pravi »uskršnji« film, dakle, onako kao što je to najbolji Pasolinijev film »Evanđelje po Mateju«. U uvodnim kadrovima Ameur-Zaimecheova filma, Juda se penje na brdo da bi pokupio Galilejca koji je boravio u isposništvu izoliran u nekoj ruševini. »Prilično si težak« kaže mu on noseći ga na ramenu, iako je očekivao da će mu nakon tolikog posta tijelo biti lakše. U tom filmu, Juda nije prikazan kao izdajnik i Krist ga naziva »bratom«. On je ponešto udaljen od Keitelova Jude iz »Posljednjeg Kristova iskušenja«, iako je i u Scorsesea on daleko pozitivniji lik u odnosu na standardna tumačenja, pa je njegova filmska »rehabilitacija« bliža famoznom Evanđelju po Judi kojeg crkva ne priznaje.

Arapski Isus

Ameur-Zaimeche čak ide korak dalje od tih tumačenja, naglašavajući fizičku dimenziju krajolika i tijela, ali i sugerirajući nam da je čitavu priču o Judi kao izdajniku fabricirao osvetoljubivi mladi pisar iz Qumrana. Odnos Jude i Galilejca krajnje je blizak i u njemu nema nikakvih naznaka izdaje. Zato Juda u filmu postaje žrtva identičnih igara moći kao i Krist, čije konce vuku Rimljani i Farizejci. S druge strane, čak će i Poncije Pilat pustiti poneku suzu nakon što odredi Kristovu sudbinu. No iako je Judi ostavljen središnji prostor (glumi ga sam autor filma), jednako intrigantan ostaje i lik Krista odnosno »Galilejca« kako ga autor u filmu najčešće spominje. Već i sam odabir naočitog arapskog glumca Nabila Djedouanija za ulogu Krista zaslužuje svaku pohvalu. Za njega je rezervirana i najsenzualnija scena filma, kad Suzana kupuje najskuplje mirisno ulje za koje je bila spremna prodati sav nakit koji je imala na sebi, kako bi njime natopila njegovu kosu, čelo i bradu. Dok ga ona nježno masira, kamera se približava njegovu međunožju. Ali umjesto očekivane erekcije, ugledasmo mali glineni vrč koji on drži u rukama.

   Krist kakva ga pokazuje Aimeur-Zaimeche nije nikakav čudotvorac, već čovjek od krvi i mesa. Tako u finalnom kadru on izlazi iz oaze i hoda u nepoznatom pravcu poput običnog smrtnika. Zato je jednu od najljepših i najjednostavnijih (filmskih) priča o Kristu ispričao jedan Arap. Od čovjeka koji je snimio jednu od najljepših završnica u protekloj filmskoj dekadi, onu iz filma »Bled Number One« u kojoj njegova heroina kojoj su braća islamisti zabranili pjevati, napokon pronalazi sebe na pozornici umobolnice u koju su je zatočili, gdje pred pacijentima izvodi song Billie Holiday, drukčiji odnos prema Kristu nismo ni mogli zamisliti. Gotovo da je snimio film za agnostike, a da opet ne izgleda »blasfemično«. Iako njegov nježni i smireni ton očito neće biti po volji onima koji na cvjetnicu misle da su veći vjernici ako u ruci umjesto grančice masline tegle pred oltar čitavu granu.