Ako ćemo po nečemu pamtiti ovogodišnji Berlinale, to je dominacija njegovih iznimnih autorica, naročito u njegovu amerindie segmentu. Redateljice poput Kelly Reichardt (»First Cow«), Elize Hittman (»Never Rarely Sometimes Always«) i Josephine Decker (»Shirley«), ali i švicarski duo Stephanie Chuat & Veronique Raymond (»Schwesterlein«), predstavljaju njegove ovogodišnje vrhunce par excellence. Njima valja pridodati i genijalnu Kitty Green čiji se dugometražni igranofilmski debi »The Assistant« prikazan u parelelnoj »Panorami«, prometnuo u jedno od najvećih festivalskih otkrića. Iako smo u prethodnim izdanjima Berlinalea već upoznali autoričin iznimni dokumentarni rad (šifra: »Casting JonBenet«, »Ukrajina nije bordel«).
Autoričin »The Assistant« razorni je i krajnje urgentni odgovor na Weinsteinova zlodjela, fokusiran na jednu djevojku (veličanstvena Julia Garner), koja dobiva posao kao asistentica medijskog mogula u njegovu njujorškom uredu. Ona je ta koja prva dolazi u ured i zadnja izlazi iz autoričina filma. Njen radni dan sveden je na kuhanje kava, čišćenje stola od ostataka hrane i pića nakon poslovnog sastanka, fotokopiranje poslovnih dokumenata, narudžbu obroka za ljigavog šefa i organizaciju njegovih poslovnih putovanja. Sve to ona rješava smirenom i gotovo bolnom pedanterijom. Šef je uvijek na drugoj strani telefonske linije, podsjećajući Jane na obaveze koje mora ispuniti. Okružena hordama atraktivnih djevojaka koje dolaze u njenu tvrtku, ponekad pokušava u maniri privatne detektivke riješiti misterij nestale kolegice. Osmišljen kao kolaž sastavljen od krajnje rigoroznih i preciznih kadrova, autoričin komad majstorski denuncira opresivne prakse koje se dešavaju iza zidova zatvorenog (poslovnog) svijeta u kojem se junakinjine sumnje i nelagode otimaju kontroli, kad postaje evidentno da je ona tek dio sistema kao njegov (ne)svjesni pokretač.
Landau show
Jedina autorica iz festivalske konkurencije koju treba zaboraviti je Sally Potter. U najnovijem komadu »The Roads Not Taken« ona pokušava prošvercati krajnje artificijelne sentimente pod plašt autentičnosti. Sada je u fokusu dementni Javier Bardem u još jednoj ulozi patnika (prisjetimo se njegovih uloga u Amenabarovom »Život je more« i Inarrituovu »Biutiful«). U uvodnim kadrovima ugledat ćemo ga u krevetu u stanju totalne konfuzije. Jedino ga kći Molly (Elle Fanning) shvaća ozbiljno. Ali u glavi mu još struje paralelne verzije vlastita života – meksički brak s Dolores (Salma Hayek) i prisjećanje na spisateljske dane koje je proveo na grčkom otoku svedenom na turističku razglednicu. Jer, Potter nije u stanju zauzdati Bardemove nekontrolirane i destruktivne pulsacije. Njen komad pokušava biti snažan, ali ostaje sveden na pompozni urlik.
Još jedna ekscentrična autorica pridružuje se »sestrama« u berlinskoj konkurenciji, doduše u tandemu s jednim »bratom«. Riječ je o Ruskinji Jekaterini Orhel koja s Ilijom Kržanovskim stoji iza bizarnog projekta »DAU«. Riječ je o zadnja tri slova u prezimenu sovjetskog fizičara Deva Landaua, koji je 1962. osvojio Nobela za fiziku, preminulog 1968. u automobilskoj nesreći. Početna ideja autora bila je snimiti klasični biopic o tom slavnom znanstveniku. No njihove ambicije bile su veće, izgradivši u Ukrajini ogromni filmski set, nešto poput ruske verzije »Truman Showa«, u kojem su njegovi akteri, od kuhara i istraživača do radnika i amaterskih glumaca, dijelili ograničeni prostor, snimani kamerama 24 sata dnevno u maniri Velikog Brata. Ponekad bi im u goste navratili celebrityji poput Marine Abramović i Briana Enoa.
Jučer je sutra
Od snimljenog materijala, u konkurenciju je uvršten »DAU Nataša«, dok je u programu Berlinale Special za one najizdržljivije prikazan »DAU Degeneracija« koji traje čak 6 sati. U donekle pristojnijoj minutaži »DAU Nataše« (2 i pol sata), njihovoj heroini iz naziva projekta pridružuje se i Olga. Nataša i Olga zaposlene su u kantini tajnog sovjetskog istraživačkog instituta, u kojoj se svaki obrok završava kolosalnom terevenkom natopljenom votkom. Nataša će se upustiti u vruću vezu s »uljuđenim« francuskim znanstvenikom, iako će se u njihov odnos uplesti neuljuđene sovjetske tajne službe. Sve se svodi na autorovu simulaciju staljinističkog totalitarizma, koja uranja u ponor ljudske psihe i (ne)humanih ekstrema, negdje na pola puta između totalnog filma, znanstvene studije i ezoterične/alkemijske orgije, u kojoj se trivijalno spaja s uznemirujućim. Iako Kržanovski i Orhel dostižu neke druge dimenzije s one strane »realityja«. Sve to može biti nepodošljivo i iritantno, ali iz kinodvorane izlazimo totalno omamljeni.
Ovakvi eksperimenti logična su posljedica naglog zaokreta Berlinalea prema radikalnijim kuratorskim politikama, koji se dogodio s njegovom novom izvršnom direktoricom Mariette Rissenbeek. Slične promjene dogodile su se i u off selekciji Forum/Forum Expanded, nakon što je njihovo kormilo preuzela Cristina Nord, bivša kritičarka berlinskog ljevičarskog dnevnika TAZ (Die Tageszeitung), koja se u odabiru filmova referira na mitsku scenu ambijentiranu u pubu iz TV filma Helke Sander »Premija za Irenu« (1971). Zato nije čudo da se u njenoj selekciji našlo dovoljno prostora i za genijalni komad Luce Ferrija »La casa dell’amore« ambijentiran u stanu jedne transrodne prostitutke na periferiji Milana, ali i za Valeriu Sarmiento, udovicu genijalnog Raoula Ruiza (šifra: »El tango del viudo«), koja koristi mužev footage, ali i gluhe savjetnike koji joj pomažu rekonstruirati dijaloge čitajući usne glumaca, kao da je jučer bilo sutra, a danas se dogodilo 50 godina ranije.
