Kad je britanski novinar James Quandt u časopisu »Artforum« još 2004. osmislio sintagmu »francuskog filmskog ekstremizma« (New French Extremism), referirajući se na novu generaciju francuskih sinesta koji vole igrati na eksces, šok, apsurd i monstruoznost, francuska filmska kritika ostala je na to posve ravnodušna.

 Možda i zato jer je Quandtov tekst promatrala kao vapaj frustriranog i do grla zakopčanog Britanca koji je postao svjestan da mu matična kinematografija više nije u stanju pružiti dostatnu dozu seksa, sperme i krvi, pa je pronašao spas u francuskom filmu koji takve užitke nudi u neograničenim količinama. Jer, britanski film još od Jarmana i ranog Greenawaya nije bio u stanju iznjedriti »perverzni« komad al pari Francuzima.

Nakon Quandta, ubrzo se u »Independentu« na istu temu oglasio i britanski kritičar Jonathan Romney s tekstom »Le Sex and Violence«, dok je njegov kolega Tim Palmer pokušao obuhvatiti konceptualnu raznolikost francuskog filma sintagmom »cinema of the body«, podvlačeći akcent na tjelesnom.

Tek u pretprošlom broju »Cahiersa«, njegov temat bio je posvećen onome što će kulminirati eksplozijom bombe zvane »P’tit Quinquin«, iako »Cahiers« više voli tu novu sumanutu struju francuskog filma nazivati »ekscentričnom« nego »ekstremnom«, navodeći da u svijetu koji obitavaju roboti i depresivci, ekscentrici postaju njegovo javno zdravstvo.

Zato njegov temat nazvan »Vive les excentriques!«, preti genezu francuskog ekscentričnog filma od njegovih početaka sa Sachom Guitryjem (Le Roman d’un tricheur) pa sve do njegovih najrecentnijih izdanaka s Antoninom Peretjatkom (La Fille du 14 juillet) i Vincentom Dietschyjem (La Vie parisienne).

O autorima poput Noea, Grandieuxa, Bonella ili Honorea, koje Quandt navodi kao najrelevantnije autore u toj ekstremnoj domeni, u »Cahiersovu« tematu nema niti spomena. No neprijeporna je činjenica da je Francuska prigrlila i sve one libidnozne autorske strance koji se nisu mogli razmahati u matičnim puritanskim kinematografijama, nenaviklim na njihove »ekstreme«, pa su najnovije filmove snimili na francuskom tlu, poput Larryja Clarka (The Smell of Us) ili najnovijeg remek-djela Paula Verhoevena (Elle).  

Tjelesni horor

No eksplozija tih autorskih »ekstremista« najsnažnije je odjeknula upravo na ovogodišnjem Cannesu, s novim Dumonton (Ma Loute) i Guiraudijem (Rester vertical), iako je potonji izazvao pravu buru negodovanja u canneskom ešalonu postjugoslavenskih novinara, koji su u prilično energičnoj debati na izlazu iz dvorane »Debussy«, njegovu famoznu sekvencu analne homoseksualne eutanazije opisali kao »odurnu« i »neukusnu«, s čime se nije mogao složiti autor ovih redaka kojem je sve to bilo jako »humano« i »emotivno«, zbog čega ga je taj isti ešalon skoro razapeo na onaj ogromni križ podignut ponad Cannesa.

Ipak, pravi ekstremi događali su se na canneskim marginama, konkretnije u off programu Tjedan kritike, u koji je uvršten žestoki feministički tjelesni horor »Grave« (Sirov) u režiji Julie Ducournau. Iako njen sumanuti debi slijedi utabanu stazu francuskih horor ekstremista iz škole Xaviera Gensa, Ducournau nastavlja slavnu tradiciju njegove ekstremne ženske struje kojom dominiraju autorice poput Claire Denis (Trouble Every Day) i Marine de Van (U mojoj koži).

Poput najnovijeg Dumonta (Ma Loute) kojeg će uskoro vidjeti motovunska publika, tako i Ducournau koristi motiv kanibalizma, sa studenticom veterine odraslom u obitelji militantnih vegetarijanaca, koja će već prvog dana u studentskoj menzi doživjeti šok ugledavši komad kobasice skriven u porciji pire krumpira koji je naručila, da bi ubrzo bila natjerana da u obredu inicijacije proguta komad zečjeg bubrega, što će proizvesti drastične efekte na njenoj epidermi.

Tada se Ducournau opsano približila mutacijama svog nedvojbenog uzora Davida Cronenberga, ali i Argentovoj »Suspiriji« (veterinarski fakultet kao zamjena za hermetizam Argentove baletne škole), dok će priča kulminirati krvavom orgijom koja priziva duhove De Palmine »Carrie«, a kojoj je autorica pridodala posve novu grupnu dimenziju. Jedini oslonac ostaju joj njen arapski gej cimer i njena starija sestra, koja će joj dati poneki ekstremni savjet kako preživjeti na fakultetu, kad one postaju svojevrsna ženska verzija Kaina i Abela. Naravno, publika je ta koja brine o njenoj sigurnosti, iako je ona u stanju itekako voditi računa o sebi.   

Histerične fobije

Možda je kanibal Hannibal (Lecter) znao odabrati pravo vino uz meso. No kanibalizam koji podastire »Grave« puno je siroviji, pa je autoričin krajnje realistični goreovski i ultramorbidni prosede bio previše čak i za najtvrđe canneske horor fanove (bolji, senzualniji i jeziviji horor od ovog vjerujem da nećete vidjeti ove godine pa i šire).

Njenu utabanu stazu tjelesnog horora slijedi i Lucile Hadzihalilovic u »Evoluciji«, uvrštenoj u međunarodni program ovogodišnje Pule, čiji nadrealni prosede puno duguje Loseyevoj drami o radioaktivnim klincima »These Are the Damned«, smjestivši klince u izoliranu kliniku na vulkanskom otoku, u kojoj oni bivaju podvrgnuti neobičnim medicinskim eksperimentima i bizarnim kirurškim zahvatima, praćeni budnim okom nijemih androginih bolničarki.

U prvom planu je mali Nicholas koji će tijekom ronjenja na dnu mora ugledati mrtvo tijelo dječaka, iako će mu »mama« reći da je to bila morska zvijezda (isti motiv morske zvijezde autorica koristi i u »Nevinosti« gdje ona ukrašava sanduk). No njihov odnos prema malim pacijentima ostaje prilično ambivalentan i neobjašnjiv, pri čemu njen prosede fino balansira između eksperimentalnog i narativnog.

Budući da je Hadzihalilovic partnerica francuskog princa tame Gaspara Noea, jabuka očito ne pada daleko od stabla, jer je autorica imala od njega puno toga za naučiti. Zato njen odnos prema histeričnim fobijama tijela puno duguje Noeovim ranim radovima iz devedesetih, poput ekstremnog kratkiša »Carne«. Zatekli smo se dakle negdje na pola puta između Cronenberga i Cousteaua. Otaje hrpa arhetipova i simbola. Nevinost »Nevinosti« i pubertet »Evolucije«. Djevojčice u šumi i dječaci na otoku. Možda je to što gledamo neka druga planeta, metafora ili san. Ili tek horor koji je evoluirao u nešto posve inspirativno i sablasno.